لاله در ادب پارسی

لاله سرخ،
در ادب فارسی لاله در اغلب موارد مظهر رنج و گداز عشق است. گاه به خاطر سیاهی مدوری که چون داغی در وسط جام آن است به دل سوختهٔ عاشق تعبیر شده‌است.
در بسیاری جاها زخم خون‌آلود را بدان تشبیه کرده‌اند.
در معدودی موارد به نشانه قدح و می به کار رفته‌است.
به جهت سرخی و لطافت، گاهی صورت معشوق به آن تشبیه شده‌است.
در تعبیرات شاعرانه لاله از خون می‌دمد و طُرفه اینجاست که لاله بر گورها فراوان می‌روید،
چنانکه از خون فرهاد لاله دمید.
ز حسرت لب شیرین هنوز می‌بینیم
که لاله می‌دمد هنوز از خاک تربت فرهاد
حضرت حافظ

در ادبیات عرفانی نتیجه معارف را که عرفا مشاهده می کنند می گویند
و همچنین کنایه از چهره گلگون محبوب است که عاشق مهجور را داغدار می کند.
این گل در ادبیات فارسی مظهر شهید و کشته راه دوست است.
گویند که چون سیاوش قهرمان مظلوم و باستانی ایران زمین کشته شد از قطرات خون او لاله دمید.
لاله گلی زیبا و لطیف و دلنواز است.
شکل آن چونان قلب آدمیان که مایه حیات آنان است می¬باشد.
برگهای گل لاله بسیار شبیه قطره های خون است
و گر چه خود خونین رنگ و سرخ می باشد، ته گل برگهای آن سیاه و داغدیده است،
گویی که داغی بر دل دارد.